Monsieur le Ministre,

Concerne : gorilles au Zoo d’Anvers

Le 28 mars dernier, au Zoo d’Anvers, la jeune gorille Kiki a été agressée à travers les barreaux par le mâle Matadi, alors qu’elle gisait inconsciente au terme d’une crise d’épilepsie. Aucun gardien n’étant apparemment présent au moment des faits pour empêcher le drame de se produire, Kiki a du être amputée du bras au-dessus du coude. Le Zoo ne semble pas s’en étonner et précise même que « l’expérience d’autres zoos nous montre que les gorilles captifs peuvent s’en sortir avec un seul bras ».

Les autres zoos nous montrent surtout que lorsque l’environnement des gorilles est suffisamment vaste et adapté à leurs besoins, ce genre d’accident ne se produit pas. Il est même tout à fait exceptionnel chez une espèce réputée pour être sociable et pacifique. La cause d’une telle agressivité de la part du gorille Matadi est sans doute à chercher dans les conditions de vie aberrantes que le Zoo inflige à ses grands singes, enfermés dans des cellules de béton verdâtre au fond d’un sous-sol, sans accès à l’extérieur ni verdure ni enrichissement environnemental digne de ce nom.

Voilà bien des années que de nouvelles installations sont annoncées. La mort de Kumba, le précédent mâle a, parait-il, retardé les travaux. Mais les plans que le Zoo a montré indique surtout que les nouveaux enclos auront pour ambition de séduire les visiteurs et qu’ils ne résoudront pas le problème de ces hominidés anthropoïdes hautement intelligents et sensibles, si proches de l’espèce humaine.

Dès lors, la question se pose de l’utilité de leur présence à Anvers. Le Zoo prétend assurer leur sauvegarde par leur reproduction ex situ. Pourtant, le dernier mâle reproducteur en date, Kumba, était stérile. Pire encore, depuis le début des années 50, un seul gorille né à Anvers est parvenu à l’âge adulte, Victoria. Un seul, monsieur le Ministre ! Mais 25 y sont morts.

Ce n’est certainement pas ainsi que l’on pourra sauver la population des gorilles sauvages, gravement menacée d’extinction. La seule solution pour les aider, c’est de soutenir financièrement les rangers du Mont Virunga et la création de nouvelles réserves protégées de manière efficace partout où les gorilles survivent encore en liberté. La détention des gorilles au Zoo ne sauvera jamais l’espèce. En conséquence, nous vous saurions reconnaissant de bien vouloir réunir une commission d’enquête dont la mission sera d’estimer :

- L’état de bien-être des grands singes actuellement détenus au zoo d’Anvers. Des observations directes nous ont en effet permis de constater également des blessures sur certains chimpanzés qui résultaient de bagarres incessantes dans un espace promiscuitaire.

- L’utilité pédagogique de présenter ces grands primates hominidés enfermés derrière des vitrines, une pratique qui n’est pas sans rappeler les zoos humains et n’informe que peu ou pas sur leur vie sociale et leurs cultures complexes

- l’opportunité de déplacer les individus captifs actuellement présents (4 gorilles et 7 chimpanzés, eux aussi sans enfants) vers un sanctuaire de retraite adapté à leurs besoins. Il en existe actuellement en Floride (Save the Chimps) et dans le Kent (Port Lympne Reserve).

En espérant que ce courrier recevra une réponse favorable, veuillez agréer, Monsieur le Ministre, l’expression de nos sentiments les meilleurs.

Signatures.

Crédit : Yvon Godefroid

                                                                 
Version néerlandaise

Betreft : gorilla’s in de Antwerpse Zoo

Op 28 maart kreeg de jonge gorilla Kiki een epilepsie aanval. Ze werd, toen ze tijdens deze aanval bewusteloos was, aangevallen door de mannelijke gorilla Matadi. Hij greep haar arm door de tralies en beet er in.

Blijkbaar was er geen verzorger in de buurt om de dramatische gebeurtenis te voorkomen.

Kiki’s wonden waren zo ernstig  dat de arm uiteindelijk geamputeerd diende te worden.

De dierentuin lijkt niet verrast te zijn door het voorval en meldt dat ‘ de ervaring van andere dierentuinen aantoont dat gorilla’s in gevangenschap prima kunnen leven met één arm.

Hetgeen andere dierentuinen echter vooral aantonen is dat dergelijke drama’s niet gebeuren indien de dieren beschikken over een leefomgeving die groot genoeg is en voldoet aan hun behoeften.

Een agressieve uitval is zeer uitzonderlijk bij deze zeer sociale en vreedzame diersoort.

De oorzaak van de uiterst agressieve uithaal door Matadi is zonder twijfel te verhalen op de erbarmelijke leefomstandigheden van de gorilla’s in de Zoo. De apen verblijven namelijk in betonnen kamers, op kelderniveau, zonder groen, zonder verrijking en zonder de mogelijkheid om naar buiten te gaan.

Al veel jaren worden nieuwe faciliteiten voor de mensapen aangekondigd.

Het lijkt bijna alsof de dood van het vorig mannetje Kumba de werken nog vertraagt. Uit de plannen van de nieuw te bouwen verblijven blijkt bovendien dat die behuizing vooral beoogt om bezoekers te lokken maar zeker niet voldoet om de zeer intelligente en gevoelige mensapen een waardig leven te laten leiden. 

Daarom rijst de vraag wat het nut is om mensapen in de Zoo op te sluiten.  De Zoo beweert aan soortbescherming te doen door kweekprogramma’s van gorilla’s. Maar het laatste mannetje dat hiervoor werd ingezet was onvruchtbaar. Erger nog, sinds 1950 heeft maar 1 in de Zoo geboren gorilla, Victoria,  de volwassen leeftijd gehaald.  Eén gorilla, minister Weyts, maar er zijn er intussen wel 25 overleden!

De Zoo van Antwerpen is dus niet de manier waarop we de populatie van de kritisch bedreigde wilde gorilla’s kunnen redden.

De enige manier is om de rangers van de berg Virunga financieel te ondersteunen en het uitbouwen van beschermde reservaten in de regio’s waar nog gorilla’s in het wild leven. Het opsluiten van mensapen in de Zoo van Antwerpen zal de soort beslist niet beschermen.

Om die reden vragen wij naar de mogelijkheid om een onderzoekscommissie op te richten om de volgende punten te beoordelen:

 - De toestand van welzijn en welbevinden van de mensapen in de Zoo van Antwerpen. Er zijn namelijk vaststellingen dat ook bepaalde chimpansees kwetsuren vertonen die het resultaat zijn agressie. Agressie die ontstaat door de slechte leefomstandigheden van de mensapen.

 - De educatieve waarde van het op een inhumane wijze opsluiten van mensapen achter glas. Deze manier van voorstelling leert de bezoekers niets bij over het sociale leven en de complexe structuren die er heersen bij grote apen.

 - De mogelijkheid om de opgesloten personen die momenteel aanwezig zijn (4 gorilla’s en 7 chimpansees) te laten genieten van een welverdiend pensioen in een opvangcentrum waar wel voldaan wordt aan hun behoeften. Voorbeelden zijn te vinden in Florida (Save the Chimps) en Kent (Port Lympne Reserve).

Hopend op een positief antwoord groeten wij met hoogachting,

Crédit : Annelies Mullens